بررسی عوامل موثر در توسعه اقتصادی از نگاه امام علی علیه السلام

چکیده امروزه اهمّیت توسعه اقتصادی و نقش بارز آن در بنانهادن جامعه‏ای آرمانی، بر هیچ کس پوشیده نیست، تا آنجا که می توان آن را از اولویت های دنیای امروز دانست. به همین منظور در این نوشتار، سعی شده است با نگاه به عملکرد حضرت علی علیه السلام، به موضوعِ عوامل و اهداف موثر در توسعه اقتصادی پرداخته شود. در نهایت هدف این تحقیق دانستن این موضوع بوده است که، اقتصاد متعارف و روز دنیا تا چه میزان به این مبانی، اهداف و راهبردها نزدیک است؟. مطالعه در این خصوص نشان می دهد، موارد سازگاری، که در خصوص عوامل توسعه اقتصادی، بین نظرات امام علیه السلام و نظر نظریه پردازان اقتصاد متعارف دنیا وجود دارد، نشأت گرفته از پیشرفت علم اقتصاد است؛ زیرا برخی از مطالبی که علم اقتصاد متعارف بیان می کند، مبتنی بر رصد کردن عقلانی واقعیت ها است، که شامل مواردی چون: اهمیت به علم و دانش، صنعت و کشاورزی، کار و تولید، تأمین اجتماعی و امنیت است. با در نظر گرفتن این سازگاری ها، برخی اقتصاددانان اسلامی هنوز معتقدند که با وجود پیشرفت بشر و عقلانیت بیشتر نسبت به گذشته هنوز با اقتصاد نابی که مورد نظر است، بسیار فاصله داریم. به غیر از عوامل موثر در توسعه، مهمترین مواردی که محل تفاوت و ناهمخوانی بین توسعه اقتصادی مورد نظر امام علی علیه ‎السلام با اقتصاد متعارف است را باید ناشی از تفاوت در مبانی، اهداف، اخلاق و ارزش ها، آزادی اقتصادی و منافع فرد و جامعه دانست. هدف نهاییِ توسعه، در اقتصاد کنونی در اغلب کشورها بر مبنای سود، لذت و کسب ثروت است؛ که این نحوه جهت گیری در توسعه، متأثر از دیدگاه غرب درباره ی خود انسان است. اما هدف نهاییِ توسعه اقتصادی، از نگاه امام علیه السلام به معنای ابزاری است برای تکامل انسان ها. به بیان دیگر از دیدگاه ارزشی و اخلاقی امیرالمومنین علیه السلام رسیدن به توسعه، خود وسیله‏ای است برای امکان حرکت به طرف کمال و هدفِ نهایی از خلقت. در نتیجه توسعه‏ای که مورد تأیید امام علی علیه السلام است از جهت‏ انگیزه و هدف نهایی و درجه اهمیت به برخی عوامل توسعه اقتصادی با اقتصاد متعارف، دارای عدم همخوانی و ناسازگاری بسیاری است. کلید واژگان: توسعه اقتصادی، علی علیه السلام و اقتصاد، عوامل توسعه اقتصادی، اهداف توسعه اقتصادی، اقتصاد اسلامی، اقتصاد غرب.